blog
Kwetsbare kinderen: buiten beeld en geen escape
Ik ben kinderarts en jeugdarts, maar ik zie in mijn werk bijna geen kinderen meer. In verband met corona spreken we in het Medisch Centrum Leeuwarden ouders en kinderen voornamelijk via de telefoon in plaats van in de polikliniek.
Thuis zie ik mijn twee dochters juist veel vaker dan normaal. Ze zitten op de basisschool, maar sinds een paar weken is de basisschool thuis en ben ik ook de juf. Dat is nog steeds wel wennen moet ik zeggen. De ongewone situatie zorgt op gezette tijden voor een voor mij gezonde spanning en stress, wat mij scherp houdt.
Toen ik hier vorige week bij stilstond, bekroop mij plotseling een akelig gevoel. Hoe vergaat het ouders die niet goed kunnen omgaan met spanning en stress? Hoe gaan ouders die in normale tijden al moeite hebben met het bieden van structuur om met deze situatie? En hoe gaat het met ouders die een psychiatrische achtergrond hebben of lichamelijke klachten, waardoor ze de energie niet hebben om voor de kinderen te zorgen?
De veilige plekken,
de school en bij
opa en oma thuis,
zijn weggevallen
Kindermishandeling is een van mijn aandachtsgebieden als kinderarts sociale pediatrie. Dus toen de scholen dichtgingen, maakte ik me (net als veel collega’s) al grote zorgen voor de gevolgen voor kinderen in kwetsbare gezinnen. Maar nu werd ik me er ten volle van bewust. Als de spanningen in het gezin te hoog oplopen, kan dat leiden tot geweld of verwaarlozing. Daar komt bij dat de kinderen nu geen escape meer hebben. De school en bij opa en oma thuis zijn de plekken waar kinderen gezien, gehoord en begrepen worden. Die zijn nu weggevallen.
En: we hebben de kinderen niet meer in beeld. Bij Veilig Thuis komen normaal gesproken veel meldingen binnen vanuit de scholen en de ziekenhuizen. Precies de plaatsen waar de kinderen nu niet meer komen. Vorige week werd bekend dat 20 procent van de scholen niet alle kinderen in beeld heeft. Veilig Thuis ziet het totaal aantal meldingen dan ook flink dalen. Het aantal anonieme meldingen neemt juist toe, net als het aantal aanvragen om advies.
De combinatie van die twee factoren, dat kinderen geen escape meer hebben en dat ze niet meer in beeld zijn, maakt dat er volgens mij nu heel veel kindermishandeling speelt.
Veilig Thuis en Jeugdzorg zetten momenteel alle zeilen bij om er toch achter te komen hoe het met de kinderen gaat en wat ze nodig hebben.
Hoe kunnen wij als dokters helpen?
De kinderen zijn
niet meer in beeld
terwijl de spanning
hoog kan oplopen
Wees je bewust van de bijzondere situatie in de gezinnen. Als ouders zich niet kunnen aanpassen, kunnen ze last krijgen van teveel stress. De hersenen komen dan in een overlevingsstand. Sommigen gaan dan vechten tegen de situatie, wat kan uitmonden in geweld. Anderen gaan juist vluchten, of ze bevriezen. Ze worden bijvoorbeeld somber of grijpen naar de drank. Zowel vluchten als bevriezen kunnen leiden tot verwaarlozing.
Maar hoe breng je in kaart welke risico’s er zijn voor de kinderen? Stel jezelf vooraf de vraag welke risico’s er in het gezin kunnen spelen. Wat is het grootste gevaar? Bij gebrek aan non-verbale signalen is het devies: vraag door. Vraag behalve naar de klachten ook hoe het gezin omgaat met deze ongewone situatie. Wat gaat er goed? Wat levert stress op, wat maakt het moeilijk? En hoe ga je als ouders daarmee om?
Kinderen kun je vragen wat ze fijn vinden van deze situatie, wat ze moeilijk vinden, en wat ze anders zouden willen zien. Zo kun je in kaart brengen wat nodig is. Geef aan dat je er voor hen en de ouders bent. Vertrouw je het niet? Is er hulp nodig? Kom dan in actie en vraag advies bij Veilig Thuis.
Hopelijk kan ik binnenkort in het ziekenhuis beeldbellen met patiënten. Dan kan ik in ieder geval digitaal een kijkje achter de voordeur nemen. Maar mijn akelige gevoel zal pas afnemen als alle kinderen in Nederland weer naar school gaan.
Hopelijk mag het snel van het RIVM.
Brita de Jong- van Kempen is kinderarts sociale pediatrie in het Medisch Centrum Leeuwarden en jeugdarts.